هوش مصنوعی در حال تغییر شکل دادن به حوزه پزشکی و نظام سلامت است. امروزه پزشکان در سراسر جهان از این فناوری پیشرفته برای صرفه‌جویی در زمان، افزایش دقت و بهبود کیفیت مراقبت از بیماران استفاده می‌کنند. ابزارهای هوش مصنوعی به پزشکان کمک می‌کنند تا تصاویر پزشکی را سریع‌تر تفسیر کنند، یادداشت‌های پزشکی را خودکار بنویسند و به سرعت به اطلاعات معتبر تحقیقات پزشکی دسترسی داشته باشند. این فناوری تنها زمان پزشکان را ذخیره نمی‌کند، بلکه با تشخیص زودهنگام بیماری‌ها و کاهش اشتباهات انسانی، سلامت بیماران را نیز به‌طور چشمگیری بهبود می‌بخشد.
در ادامه، به بررسی دقیق و ساده از مهم‌ترین ابزارهای هوش مصنوعی که پزشکان در سال ۲۰۲۵ از آنها استفاده می‌کنند، می‌پردازیم. تمام این ابزارها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که کار پزشکان را راحت‌تر، سریع‌تر و دقیق‌تر کنند.
چرا هوش مصنوعی در پزشکی مهم است؟
پزشکی کار بسیار پیچیده و وقت‌گیری است. پزشکان باید همزمان بیماران را معاینه کنند، یادداشت‌های دقیق بنویسند، تصاویر پزشکی را تفسیر کنند، جدیدترین تحقیقات علمی را دنبال کنند و تصمیم‌های حیاتی بگیرند. هوش مصنوعی مثل یک دستیار هوشمند عمل می‌کند که در پس‌زمینه کار می‌کند و بخش‌های زمان‌بر کار را از دوش پزشکان برمی‌دارد. این امر نه تنها باعث کاهش خستگی و فرسودگی شغلی (Burnout) می‌شود، بلکه به پزشکان فرصت می‌دهد تا روی ارتباط با بیمار و ارائه مراقبت بهتر تمرکز کنند.
مهم‌ترین ابزارهای هوش مصنوعی در پزشکی (۲۰۲۵)
۱. OpenEvidence – "گوگل پزشکی"
وقتی یک پزشک در حال معاینه بیمار است، گاهی نیاز فوری به اطلاعات دقیق دارد: مثلاً "این عارضه جانبی داروی X چقدر شایع است؟" یا "بهترین روش درمان برای بیماران با این شرایط چیست؟". قبلاً پزشکان مجبور بودند ساعت‌ها در مقالات علمی جستجو کنند، اما امروزه OpenEvidence به آنها کمک می‌کند.
این ابزار مثل یک موتور جستجوی تخصصی پزشکی عمل می‌کند، اما برخلاف گوگل، اطلاعات را از بیش از ۳۵ میلیون مقاله علمی معتبر (که توسط دیگر دانشمندان بررسی و تأیید شده‌اند) استخراج می‌کند. بنابراین پاسخ‌های آن دقیق، مبتنی بر شواهد و قابل اعتماد هستند.
- چرا پزشکان از آن استقبال می‌کنند؟
پزشکان می‌توانند در عرض چند ثانیه به پاسخ‌های معتبر دسترسی داشته باشند، بدون اینکه وقت زیادی صرف جستجوی مقالات کنند. این ابزار اکنون توسط ۴۰ درصد از پزشکان آمریکا روزانه استفاده می‌شود و هر ماه حدود ۸.۵ میلیون بار استعلام گرفته می‌شود.
نکته مهم: OpenEvidence فقط اطلاعات را نشان نمی‌دهد، بلکه منبع هر پاسخ را هم مشخص می‌کند. این یعنی پزشک می‌تواند دقیقاً بداند این اطلاعات از کدام مطالعه آمده و تا چه حد قابل اعتماد است.
۲. Aidoc – ماشینی که تصاویر پزشکی را می‌خواند
یکی از زمان‌برترین بخش‌های کار پزشکان، تفسیر تصاویر پزشکی مثل سی‌تی اسکن (CT) و ام‌آرآی (MRI) است. در شرایط اورژانسی، هر دقیقه تأخیر می‌تواند حیاتی باشد. Aidoc یک سیستم هوش مصنوعی است که این تصاویر را در زمان واقعی تحلیل می‌کند.
این ابزار می‌تواند مشکلات جدی مثل سکته مغزی، لخته خون در ریه (اِمْبولی ریه) و خونریزی مغزی را تشخیص دهد. مهم‌تر از همه، این سیستم توسط سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) و اتحادیه اروپا (CE) تأیید شده است، یعنی استانداردهای لازم برای استفاده بالینی را دارد.
- چرا پزشکان از آن استقبال می‌کنند؟
در گذشته، ممکن بود یک خونریزی مغزی چند ساعت طول بکشد تا توسط پزشک متخصص تفسیر شود. اما با Aidoc، سیستم به محض دیدن علامت خطر، هشدار می‌دهد و پزشک را مطلع می‌کند. این یعنی درمان زودتر شروع می‌شود و احتمال بقای بیمار افزایش می‌یابد.
این ابزار در بیش از ۹۰۰ بیمارستان در سراسر جهان استفاده می‌شود.
۳. Heidi Health – دستیار هوشمند یادداشت‌نویس
بیشتر پزشکان وقت زیادی را صرف تایپ کردن یادداشت‌های پزشکی در سیستم‌های الکترونیکی می‌کنند. این کار نه تنها وقت‌گیر است، بلکه باعث می‌شود پزشک در حین معاینه بیشتر به صفحه کامپیوتر نگاه کند تا به بیمار. Heidi Health یک دستیار هوش مصنوعی است که در طول ویزیت بیمار گفتگو را گوش می‌دهد و به‌صورت خودکار یادداشت پزشکی دقیق و ساختاریافته ایجاد می‌کند.
این ابزار در استرالیا توسعه یافته و اکنون در هر هفته از بیش از ۲ میلیون ویزیت پزشکی پشتیبانی می‌کند.
- چرا پزشکان از آن استقبال می‌کنند؟
پزشکان دیگر نیازی ندارند شب‌ها وقت بگذارند تا یادداشت‌ها را کامل کنند. Heidi به‌جای آنها این کار را انجام می‌دهد و نتیجه را مستقیماً در سیستم پرونده الکترونیک بیمار (EHR) ذخیره می‌کند. این امر باعث کاهش استرس، فرسودگی شغلی و افزایش زمان کیفیت برای ارتباط با بیمار می‌شود.
۴. Merative – تحلیل داده‌های بزرگ برای پزشکی
Merative ابزاری است که از پروژه معروف واتسون هلث (Watson Health) شرکت آی‌بی‌ام (IBM) توسعه یافته است. این سیستم به بیمارستان‌های بزرگ کمک می‌کند تا حجم عظیمی از داده‌های بیماران را تحلیل کنند و الگوهای پیچیده را شناسایی کنند.
مثلاً، Merative می‌تواند به پزشکان کمک کند:
-
روند پیشرفت بیماری سرطان را در یک بیمار خاص پیش‌بینی کند.
-
درمان‌های شخصی‌سازی شده پیشنهاد دهد.
-
بیمارانی را که در معرض خطر عود بیماری هستند، شناسایی کند.
-
چرا پزشکان از آن استقبال می‌کنند؟
به‌ویژه در تخصص‌های پیچیده مثل روانکارسینولوژی (سرطان‌شناسی)، این ابزار به پزشکان کمک می‌کند تا تصمیم‌های بهتری بگیرند. بیمارستان‌های بزرگ از آن برای مدیریت بهتر بیماران، کاهش خطرها و بهبود کیفیت مراقبت استفاده می‌کنند.
۵. Murphi.ai و Microsoft Nuance DAX – دستیاران گفتاری برای مستندسازی
این دو ابزار نیز به‌عنوان دستیاران هوشمند یادداشت‌نویس عمل می‌کنند، اما با قابلیت‌های پیشرفته‌تر.
-
Murphi.ai در طول ویزیت بیمار، گفتگو را ضبط می‌کند و یادداشت‌های آماده برای بررسی توسط پزشک تولید می‌کند. این ابزار به‌ویژه برای کاهش کارهای اداری پس از ساعت کاری طراحی شده است.
-
Microsoft Nuance DAX بخشی از اکوسیستم هوش مصنوعی مایکروسافت است و به‌راحتی با سیستم‌های پرونده الکترونیک بیمار یکپارچه می‌شود. این ابزار مکالمه پزشک و بیمار را درک می‌کند و به‌صورت خودکار گزارش پزشکی را می‌نویسد.
-
چرا پزشکان از آنها استقبال می‌کنند؟
پزشکان دیگر مجبور نیستند حین گفتگو با بیمار به صفحه کامپیوتر خیره شوند. آنها می‌توانند کاملاً به بیمار توجه کنند، در حالی که سیستم به‌صورت خودکار همه چیز را ثبت می‌کند. این امر هم کیفیت مراقبت را افزایش می‌دهد و هم رضایت بیمار را بهبود می‌بخشد.
۶. پلتفرم‌های پیش‌بینی هوش مصنوعی: Innovaccer، SAS Viya و Health Catalyst
این ابزارها بیشتر برای سیستم‌های بهداشتی و بیمارستان‌های بزرگ طراحی شده‌اند و به مدیریت مراقبت از جمعیت‌های بزرگ کمک می‌کنند.
-
Innovaccer: تمام داده‌های بیماران را از منابع مختلف (پرونده‌های پزشکی، بیمه، آزمایشگاه و غیره) جمع‌آوری می‌کند و به بیمارستان‌ها کمک می‌کند برنامه‌ریزی بهتری داشته باشند.
-
SAS Viya: از مدل‌های هوش مصنوعی برای پیش‌بینی خطرات (مثل بستری شدن بیمار) استفاده می‌کند. همچنین می‌تواند برای بررسی عدالت در تصمیم‌گیری‌های پزشکی (مثلاً آیا برخی گروه‌ها بیشتر از دیگران مورد توجه قرار می‌گیرند؟) به کار رود.
-
Health Catalyst: با استفاده از فناوری مایکروسافت ازِر (Microsoft Azure)، بینش‌هایی در سطح جمعیت ارائه می‌دهد. مثلاً می‌تواند نشان دهد در یک شهر خاص، چه گروه‌هایی در معرض خطر دیابت یا بیماری‌های قلبی هستند.
-
چرا پزشکان از آنها استقبال می‌کنند؟
این ابزارها به پزشکان کمک می‌کنند نه فقط یک بیمار، بلکه همه بیماران را بهتر مدیریت کنند. با شناسایی بیماران در معرض خطر قبل از بروز مشکل جدی، می‌توان از بحران‌های پزشکی جلوگیری کرد و مراقبت پیشگیرانه ارائه داد.
پزشکان چه ابزارهایی را ترجیح می‌دهند؟ (بر اساس داده‌های ۲۰۲۵)
تحلیل‌های سال ۲۰۲۵ نشان می‌دهد که پزشکان بیشتر از ابزارهایی استقبال می‌کنند که مستقیماً در کار روزمره‌شان کمک کننده باشند. این ابزارها شامل:
- OpenEvidence برای گرفتن پاسخ‌های معتبر و سریع از تحقیقات پزشکی.
- Aidoc برای هشدارهای فوری در مورد بیماری‌های خطرناک در تصاویر پزشکی.
- Heidi Health برای کاهش بار کاری اداری و یادداشت‌نویسی.
- Merative برای درک بهتر داده‌های پیچیده و تصمیم‌گیری در موارد سخت.
- Murphi.ai و Nuance DAX برای مستندسازی بدون دست‌کاری و تمرکز بیشتر روی بیمار.
البته ابزارهای سطح سازمانی مثل Innovaccer و SAS Viya بیشتر توسط مدیران بیمارستان‌ها استفاده می‌شوند، اما تأثیر آنها به‌طور غیرمستقیم بر نحوه ارائه خدمات پزشکی به تمام بیماران گسترده است.
جمع‌بندی: هوش مصنوعی، جایگزین پزشک نیست، بلکه همراه اوست
هوش مصنوعی در پزشکی هرگز قصد جایگزینی پزشکان را ندارد. هدف این است که با ارائه ابزارهای هوشمند، پزشکان را قدرتمندتر کند. این فناوری به آنها کمک می‌کند:
- یک لخته خون مخفی را زودتر پیدا کنند.
- سال‌ها تحقیق را در چند ثانیه خلاصه کنند.
- زمان بیشتری را با بیماران خود بگذرانند، نه با کامپیوتر.
هوش مصنوعی در پزشکی دیگر یک رویای آینده نیست — این روزها در بیمارستان‌ها، کلینیک‌ها و مطب‌های پزشکی در سراسر جهان در حال استفاده است. و هدف نهایی آن یک چیز است: درمان سریع‌تر، ایمن‌تر و انسانی‌تر.