امروزه یادگیری برنامه‌نویسی و هوش مصنوعی فقط مخصوص دانشجویان دانشگاه یا مهندسان نیست. بچه‌ها از همان دوران ابتدایی می‌توانند این مهارت‌های مهم را یاد بگیرند، آن هم به روشی سرگرم‌کننده و هیجان‌انگیز. بسیاری از پلتفرم‌ها و ابزارها طراحی شده‌اند تا به کمک بازی، ساخت ربات و پروژه‌های عملی، مفاهیم پیچیده فناوری را به زبان کودکانه و قابل‌فهم آموزش دهند.
در ادامه با چند پلتفرم معروف و محبوب آشنا می‌شویم که یادگیری کدنویسی و هوش مصنوعی را برای کودکان ساده و جذاب کرده‌اند:
Scratch (ساخته‌شده توسط آزمایشگاه رسانه‌ای MIT)
اسکرچ، جایی است که بسیاری از کودکان اولین قدم‌های خود را در دنیای کدنویسی برمی‌دارند. این ابزار از بلوک‌های رنگی استفاده می‌کند که مانند قطعات لگو به هم وصل می‌شوند. کودک می‌تواند با کنار هم قرار دادن این بلوک‌ها، بازی، انیمیشن یا داستان تعاملی خودش را بسازد — بدون نیاز به نوشتن حتی یک خط کد پیچیده.
این روش، ذهن کودک را به تفکر منطقی و خلاقانه عادت می‌دهد و پایه‌ای عالی برای یادگیری برنامه‌نویسی در آینده فراهم می‌کند.
Tynker
تینکر یکی از شناخته‌شده‌ترین ابزارهای آموزش برنامه‌نویسی برای کودکان است. همانند اسکرچ، کار را با بلوک‌های گرافیکی شروع می‌کند، اما در ادامه کودک را با زبان‌های واقعی برنامه‌نویسی مانند پایتون و جاوااسکریپت آشنا می‌کند.
علاوه بر کدنویسی، Tynker به کودکان اجازه می‌دهد بازی‌هایی برای ماینکرفت بسازند، پهپادها را کنترل کنند یا حتی پروژه‌هایی در زمینه هوش مصنوعی انجام دهند. همچنین می‌توان از آن برای کار با ربات‌های واقعی و اسباب‌بازی‌های هوشمند استفاده کرد.
WhiteHat Jr
وایت‌هت جونیور کلاس‌های آنلاین زنده و یک‌به‌یک برای کودکان برگزار می‌کند. در این کلاس‌ها، مربیان حرفه‌ای به بچه‌ها کمک می‌کنند تا بازی‌ها، اپلیکیشن‌ها و پروژه‌هایی در زمینه هوش مصنوعی بسازند.
این پلتفرم که ابتدا در هند محبوب شد، اکنون در بسیاری از کشورها مورد استفاده قرار می‌گیرد. آموزش‌ها متناسب با سن و سرعت یادگیری کودک تنظیم می‌شود، تا بچه‌ها بدون استرس و با لذت یاد بگیرند. چیزی که می‌سازند روی موبایل یا تبلت قابل استفاده است، و همین باعث می‌شود آموزش واقعی‌تر و کاربردی‌تر به نظر برسد.
Code.org
کد دات اُرگ پلتفرمی رایگان و ساده برای آموزش برنامه‌نویسی به کودکان است. بسیاری از مدارس در سراسر دنیا از آن استفاده می‌کنند.
این سایت آموزش کدنویسی را با شخصیت‌های محبوبی مثل «فروزن»، «ماینکرفت» و «جنگ ستارگان» ترکیب کرده تا بچه‌ها با اشتیاق بیشتری یاد بگیرند. در کنار اصول اولیه مثل حلقه‌ها یا شرط‌ها، برخی دوره‌ها به کودکان مفاهیمی مثل عملکرد هوش مصنوعی، اخلاق در فناوری و تصمیم‌گیری‌های رایانه‌ای را هم آموزش می‌دهند.
RoboGenius
روبوجنیوس ترکیبی از کدنویسی و رباتیک است. در این پلتفرم، بچه‌ها با استفاده از کیت‌هایی مخصوص، ربات‌های واقعی می‌سازند و آن‌ها را طوری برنامه‌ریزی می‌کنند که بتوانند حرکت کنند، مسیر را دنبال کنند یا به موانع واکنش نشان دهند.
این پلتفرم با ابزارهای لگو سازگار است و اغلب در مدرسه‌ها یا کلاس‌های فوق برنامه استفاده می‌شود. بچه‌ها با این روش هم برنامه‌نویسی یاد می‌گیرند و هم با مفاهیم مهندسی و مکانیک آشنا می‌شوند.
Super Coders (Vedantu)
سوپر کدنویسان یکی از برنامه‌های آموزشی پلتفرم Vedantu است. این پلتفرم از کلاس‌های زنده و پروژه‌محور برای آموزش ساخت اپلیکیشن‌ها، بازی‌ها و حتی چت‌بات‌ها استفاده می‌کند. کودکان علاوه بر نوشتن کد، یاد می‌گیرند که فناوری‌های روز دنیا مثل هوش مصنوعی دقیقاً چطور کار می‌کنند.
تمرکز اصلی این پلتفرم روی درک عمیق و کاربردی از تکنولوژی است، نه فقط حفظ کردن کد.
آموزش آردوینو
آردوینو برای بچه‌هایی مناسب است که علاقه دارند به صورت عملی با الکترونیک کار کنند. با استفاده از کیت‌های آردوینو، دانش‌آموزان می‌توانند پروژه‌هایی بسازند که شامل روشن کردن لامپ، اندازه‌گیری دما یا حرکت دادن موتور باشد.
این روش کمک می‌کند تا بچه‌ها ارتباط بین دنیای دیجیتال (نرم‌افزار) و دنیای فیزیکی (سخت‌افزار) را درک کنند. معمولاً از پروژه‌های آردوینو در نمایشگاه‌های علمی، باشگاه‌های رباتیک یا کلاس‌های تخصصی استفاده می‌شود.
mBlock (ساخته شده توسط Makeblock)
ام‌بلک نسخه‌ی پیشرفته‌تری از اسکرچ است که ویژگی‌های رباتیک و هوش مصنوعی را هم اضافه کرده. کودکان می‌توانند با کشیدن و رها کردن کد، یک ربات را طوری برنامه‌ریزی کنند که مسیر خاصی را دنبال کند یا اشیاء را تشخیص دهد.
این پلتفرم همچنین اجازه می‌دهد کد به زبان پایتون نوشته شود، بنابراین وقتی کودک آماده باشد، می‌تواند به سطح بالاتری برود. mBlock به‌ویژه برای مدارسی که از کیت‌های Makeblock استفاده می‌کنند، مناسب است.
چرا این پلتفرم‌ها اهمیت دارند؟
با پیشرفت سریع فناوری، مهارت‌هایی مثل برنامه‌نویسی و هوش مصنوعی به بخش مهمی از آینده شغلی کودکان تبدیل شده‌اند. بسیاری از مدارس این موضوع را درک کرده‌اند و این پلتفرم‌ها را وارد برنامه‌های درسی خود کرده‌اند. والدین هم به دنبال ابزارهایی هستند که فرزندشان را برای دنیای دیجیتال آماده کنند.
این ابزارها با بازی‌محور بودن، آموزش عملی و متناسب با سن بچه‌ها، نه تنها یادگیری را آسان‌تر می‌کنند، بلکه بچه‌ها را به دنیای تکنولوژی علاقه‌مند می‌سازند.